بدون شک در دو سال اخیر، پر سر و صدا ترین کتاب در بازار کتابهاى داستان، کتابهاى معروف «هرى پاتر» اثر «جى.کى. رولینگ» بودهاند. و صد البته به مناسبت همین معروفیت دوستان و دشمنان زیادى پیدا کرده است. من بدون شک یکى از دوستداران این کتاب محسوب مىشوم. بعنوان نمونه باید عرض کنم که کتاب دوم این سرى یعنى «هرىپاتر و حفرهاسرار» را براى بار ششم است که مطالعه مىکنم. البته براى بار ششم آن هم در عرض دو سال یکم خستهکننده است! اما اینبار کتاب را به مناسبت اکران فیلمش خواندم، تا با دیدن فیلم بتوانم مقایسه دقیق انجام دهم.
اما به پردازیم به اصل مطلب. اگر منتظرید من در اینجا خلاصهاى از داستان را بیاورم، سخت در اشتباه هستید، چون به نظر من «هرىپاتر و حفره اسرار» کتابى است که حتماً باید خودتان بخوانید و لذت ببرید. در این روزگار کمتر چنین آثارى بوجود مىآید. بنابراین آن را از دست ندهید. در ضمن اگر شما از آن افرادى هستید که فکر مىکنید، با دیدن فیلم «هرىپاتر و حفرهاسرار» از لذت خواندن داستان نیز بهره مىبرید سخت در اشتباه هستید، چون احتمالاً (من هنوز فیلم دوم هرىپاتر را ندیدم) در این فیلم نیز مثل فیلم اول، کارگردان و دستاندرکاران تهیه فیلم نمىتوانند آن ساعات دلهرهآور و مهیجى که خواننده کتاب با خواندن آن لذت مىبرد، در فیلم به تصویر بکشند.
جادو کتابهاى هریپاتر انسان را واقعاً جادو مىکنند. هر چند کتاب بعنوان کتاب کودک و نوجوان به چاپ رسید، ولى خیلى زود همهگیر شد. این را شما از روى گزارشها و نقدهاى که در مورد آن نوشته مىشود مىتوانید مشاهده کنید. تجربه شخصى من در این مورد جالب بود. عادت من این است که هر وقت از زندگى خاکسترى و روزمرگى خسته مىشوم، سرى به دنیاى نوجوانان مىزنم و با خواندن یک یا دو کتاب خوب مجدداً سرحال و شاد مىشوم. به نظر من که این کتابها اگر خوب باشد، از هر قرص ضد افسردگى هم بهتر است. مىگوید نه! خودتان امتحان کنید. در هر صورت تقریباً دوسال پیش بود که سرى به کتابفروشىها زدم. کتاب «هرى پاتر و حفرهاسرار آمیز» که روى قفسه کتاب نوجوانان قرار داشت، به خاطر انتخاب عکس نامناسب روى جلدش توجهام را جلب کرد! اما مطلب اصلى در پشت جلد کتاب نوشته شده بود، بیاید با هم یکبار آن را مرور کنیم:
«هرى پاتر محبوبترین کودک هفته
این روزها هرى پاتر بدل به مهمترین و جنجالىترین کاراکتر دنیاى کتاب و حتى دنیاى هنر شده چرا که جلد چهارم این سرى کتاب به نام «هرى پاتر و فنجانى از آتش» با فروش بىسابقه خود رکوردهاى جدیدى را خلق کرده و از سوى دیگر سرانجام ترکیب نهایى هنرپیشهگان فیلمى بر اساس جلد سوم این سرى کتاب مشخص شد. فروش کتاب در کتابفروشىها سراسر ایالات متحده از ساعت ۱۲ نیمهشب یکشنبه آغاز شد و با توجه به چاپ ۳/۸ میلیون نسخه و توزیع آن، برخى از کتابفروشىها با کمبود کتاب روبهرو شدهاند و انتشارات SHOLASTIC ناشر آن اعلام نموده که در چند ماه آینده حدود ۲ میلیون نسخه دیگر از این کتاب ۲۵/۹۵ دلارى را روانه بازار کند. در همین حال کتابفروشى بارنزو نوبل با فروش ۵۰۲ هزار نسخه از این کتاب در طول یک روز رکورد جدیدى را در تاریخ کتاب بر جاى گذاشت که فروش حدود صد هزار نسخه آن از طریق سفارش اینترنتى صورت گرفته …
روزنامه بهار ۲۳ تیر ۱۳۷۹هرى پاتر جوانان غرب را کتابخوان کرد
در هفته گذشته نیز سه کتاب «جى.کىرولینگ» به نامهاى «هرى پاتر و اتاق مخفى»، «هرى پاتر و سنگ جادو» و «هرى پاتر و زندانى آزکابان» در صدر کتابهاى پر فروش کشورهاى انگلیسى زبان بود.
تنها در آمریکا بیش از ۵ میلیون جلد گالینگور و میلیونها نسخه جلد شمیز این کتاب به فروش رفته است.
والدین آمریکایى با حیرت مىگویند که فرزندان آنها بازىهاى کامپیوترى را کنار گذاشته و کتابخوان شدهاند.
ماجراى کتابهاى رولینگ از اینجا آغاز مىشود که پسر بچه یتیمى به نام «هرى پاتر» که یازدهسال از عمرش را با عمه و شوهر عمه خبیثش گذرانده، ناگهان با جغدى برخورد مىکند. جغد او را براى تحصیل به مدرسه جادوگرها دعوت مىکند. هرىپاتر به آن مدرسه مىرود و با ماجراهاى عجیب و باور نکردنى روبهرو مىشود.
روزنامه آفتاب امروز ۲۷ مهر ۱۳۷۸بازار کتاب دنیا در تسخیر جادوى هرىپاتر
هرىپاتر، پسر دوازده، سیزده سالهاى که ظرف کمتر از دو سه سال رویاهاى بسیارى از کودکان دنیا را تسخیر کرد قرار بود با بازگشت خود به بیش از یک سال تخیل و رویا بافى کودکانى که در مورد داستان جدید او حرفها زده و حکایتها خلق کرده بودند، پایان دهد.
هفتهنامه گوناگون ۲۳ تیر ۱۳۷۹»
وقتى این مطالب را مىخواندم، با خودم فکر مىکردم واقعاً چه چیزى باعث شده است که کودکان آمریکائى که در محیطى پر از وسایل سرگرمى از قبیل تلویزیون، ویدئو، کانالهاىماهواره، سینما، بازىهاى کامپیوترى و اینترنت قراردارند، همه چیز را به کنار بیندازند و شروع به کتابخواندن بکنند! کنجکاوى مثل خوره به جانم افتد و من در دام هرىپاتر افتادم!
ماجرا از وقتى جالبتر شد که بعد از خواند کتاب جالب «هرىپاتر و حفره اسرار» شروع کردم به توصیه آن به هر کى مىرسیدم. توجه کنید وقتى کتاب را به زور به یک مهندس سىساله که در طول عمرش عادت نداشته است به غیر کتاب درسیش، کتاب دیگر بخواند، مىدادم، چه قیافهاى مىگرفت و مىگفت: «این که کتاب بچهها است!» اما جالبتر قیافه من بود وقتى که فردا صبح همان آقاى مهندس با چشمانى پف کرده و قیافهاى خوابآلود مىآمد و از من سراغ کتابفروشى را مىگرفت که مىتوانست بقیه داستانهاى هرىپاتر را بخرد. به این نتیجه معقولانه رسیده بود که حتماً باید یک نسخه براى خودش داشته باشد!
تقریباً از بین دهها نفرى که کتاب هرىپاتر را به آنها دادم. بدون توجه به سن و سال و خوى اخلاقشان، همه از این کتاب تعریف و تمجید کردند و جالبتر آنکه همه به دنبال بقیه ماجرا مىگشتند! اگر بخواهم حقیقت را بگویم، در میان این همه، فقط یک نفر بود که سر ذوق نیامد! بسیارى از آنها الان جزو طرفداران سرسخت هرىپاتر شدهاند و گروهى نیز الان به جمع کتابخوانها پیوستهاند. و من از این بابت باید واقعاً از «جى.کى. رولینگ» تشکر کنم.
خوب حالا بیایم ببینیم چرا این کتاب اینچنین جادو مىکند:
داستانهاى کمى هستند که مورد توجه تمام افراد قرار بگیرند. اما «جى.کى.رولینگ» ثابت کرد که هنوز نسل نویسندگان خوشبختى که مىتوانند چنین داستانهاى بیافریند، منقرض نشده است. اینکه هرى پاتر و نویسنده گمنامش چطور یک دفعه به شهرت رسیدن، بماند براى بعد. اما بیاید در این نقد نگاهى به دلایل محبوبیت هرى پاتر داشته باشیم. جالب است که این نوع داستانها معمولاً تم جدال بین خوبى و بدى را بتصویر مىکشند و شما مانند آن را در افسانههاى هر ملت، که بعنوان چکیده و برگزیده فرهنگ آن ملت در طول تاریخ مطرح هستند، مىبینید. اگر به طیف خواننده افسانهها توجه کنید، مىبینید که تمام اقشار جامعه را در بر مىگیرند. از کودکان تا پیران، از جاهلان تا خردمندان، مردان، زنان، پسران و دختران همه و همه از خواندن یک افسانه لذت مىبرند. و هر کس به فرا خور حال خودش از افسانه برداشت ویژهاى دارد و از میان قهرمانان افسانهها یکى را بعنوان قهرمان شخصى خود بر مىگزیند.
داستانهاى هرى پاتر در واقع یک داستان ساده نیست، بلکه داستان پیچیدهاى است که از ترکیب چندین تم داستانى محبوب تشکیل شده است. وقتى شما کتاب را مىخوانید بنا به فراخور سن و سال و منش خود جذب یکى از این تمها مىشوید. بیاید به این تمها بپردازیم.
۱- جدال خوبى و بدى
همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، یکى از تمهاى اصلى این داستان، جدال همیشگى خوب و بد است. در این داستان رهبرى بدها به عهده «اسمش نبر» یا همان «لرد ولدمورت» است و رهبرى خوبها به عهده «پروفسور دامبلدور» است. و در این میان هرى پاتر بعنوان قهرمان اصلى داستان نقش سربازى را دارد که در مکان و لحظه حساس قرار دارد. این سرباز هر چند در گروه خوبهاست و مورد حمله رهبر بدها قرار دارد ولى به نوعى سرگردان است و نمىداند آیا واقعاً به گروه خوبها تعلق دارد یا به گروه بدها. و هر چند همواره رهبر بدها از او بسیار قوىتر است، اما هر بار اوست که پیروز مىشود.
این تم داستان، یکى از قدیمىترین تمهاى داستان است. و باید قبول کرد که محبوبترین آنها. این تم در اکثر افسانهها مورد استفاده قرار گرفته است و کمتر قوم و ملتى را مىتوانید بیابید که چنین تمى در میان افسانههاى خود نداشته باشند. در دوران جدید نیز نمونههاى موفق دیگرى از این تم مشاهده شده است. مثلاً داستان فراموش نشدنى «اربابحلقهها» را در نظر بگیرید و یا فیلم «بازگشت جداى» از مجموعه فیلمهاى جنگستارگان را بیاد بیاورید.
۲- جادو
جادو! واقعاً انسان را جادو مىکند. کتابهاى که به داستانهاى جادوئى مىپردازند همواره جذاب بودهاند. اگر در افسانههاى خودمان نگاه بکنیم، بدون شک قبل از همه به یاد شاهنامه و «سیمرغ» و «زال» مىافتیم. داستانهاى هزار و یک شب، پر است از جادو و جادوگرى، «سمکعیار» بسیارى از وقت خود را صرف مبارزه با جادوگران و حقههاى آنها کرد. «امیرارسلان نامدار» مجبور شد براى رسیدن به «فرخلقا» با دهها جادوگر و طلسم مبارزه کند. در روزگار خودمان فکر مىکنم اسم بردن از نویسنده کتاب «کیمیاگر»، «پائولو کوئلو» بىمناسبت نباشد.
به نظر من چیزى که جادو را براى انسان جذاب مىکند، تخیل بىپایان و غیر قابل پیشبینى بودن آن است. در داستانهاى جادوئى انسان نمىتواند صفحه آینده را پیشبینى کند، جادوگران قادرند هر کارى بکنند حتى کارهاى که به خیال شما نرسد. در دنیاى تکرارى و روزمرگى امروزى فکر مىکنم ما بیش از همه چیز به یک جادوگر احتیاج داریم.
۳- ماجراجوئى
بدون شک هرىپاتر یک ماجراجو است و داستان او، داستان یک ماجراجو! ماجراجوهاى قدیم مىبایست به سرزمینهاى دور و ناشناخته و یا دنیاى دیگر سفر مىکردند ولى دنیاى اسرارآمیز و پر از ماجراى هرپاتر قلعه «هاگوارتز» است. «هاگوارتز» قلعهاى جادوى است که هرى پاتر در آن مشغول ماجراجویست و اگر دقت کرده باشید، مانند دیگر داستانهاى ماجراجوئى شما در هر بار با یک قسمت از آن آشنا مىشویم. تازه مطمئن نیستید که با همان قسمت نیز به خوبى آشنا شده باشید، چون قلعه جادوئى هر لحظه مىتواند تغییر کند!
۴- زندگى شبانهروزى
یکى از تمهاى جالب داستانى که در دو قرن اخیر بیشتر به آن پرداخته شده است، داستانهاى شبانهروزىها است. این شبانهروزىها مىتوانند یک سربازخانه، دانشگاه، کالج و یا حتى یک مدرسه باشند. در این تم داستانى شما همواره با یک قهرمان، دوستان قهرمان، استادان خوب و بدِ قهرمان، رقباى قهرمان، دشمنان داخلى قهرمان و دشمنان خارجى قهرمان برخورد مىکنید. بسیارى از داستانهاى شبانهروزىها ماندگار شدند. دوتاى که الان در ذهن من است «سارى کورى» و «کلاس پرنده» است. همین جا توصیه مىکنم اگر این دو تا را تا بحال نخواندهاید، حتماً مطالعه کنید. در ضمن از کتاب «شمال و جنوب» بخصوص دو کتاب اولش غافل نشوید.
همانطور که مشاهده مىکنید داستان هرى پاتر نیز در یک شبانهروزى به نام «هاگوارتز» اتفاق مىافتد. و تمام عناصر مورد نیاز زندگى در شبانهروزىها را در خود دارد.
۵- انتقام
داستان انتقام گرفتن نیز به نوعى از تمهاى بسیار قدیمى ادبیات است که در هرىپاتر هر چند نه به شدت، اما حضورى کمرنگ دارد. در اینگونه داستانها معمولاً قهرمان ضعیفى داریم که مىخواهد از دشمنى قوى انتقام بگیرد. و با کمک نیروى فکر، دوستان و کمىهم شانس بالاخره موفق مىشود. تم انتقام ممکن است، به انتقام یا بخشش ختم بشود. باید منتظر ماند و ببینیم قهرمان «جى.کى.رولینگ» بالاخره کدام راه را انتخاب مىکند و چگونه انتقام مادر و پدر خود را مىگیرد.
۶- نژادپرستى
یکى از تمهاى دیگر داستان تم، نژادپرستى و ضد نژادپرستى است. بدون شک آمریکا بعنوان جامعهاى نژادپرست که به نوعى «توبه» کرده است در این داستان الگوى «جى.کى.رولینگ» بوده است. به نوعى در کتاب هرى پاتر به وجود سه طبقه اشاره شده است.«جادوگران»، «مشنگها و مشنگزادهها» و «جنهاى خانگى» شاید برایتان جالب باشد که بدانید این سه طبقه در آمریکا و تاریخ آمریکا به نوعى وجود داشته باشند. اشراف مهاجرت کرد از اروپا در واقع طبقه اول را تشکیل مىدادند، مردم عادى طبقه دوم و بردگان طبقه سوم. البته نمونههاى این اختلاف را در هر مملکتى مىتوان یافت ولى با توجه به فرهنگ آمریکا و داستانهاى قوئى که در این مورد نوشته شده است فکر مىکنم «جى.کى.رولینگ» الگوى خود را از آمریکا اقتباس کرده است.
خوب حال با توجه به وجود این تمها در داستان، فکر مىکنم به دلایل محبوبیت داستان هرىپاتر پىبردیم. اما نباید از مهارت نویسنده غافل شویم. دانستن اجزاى و ترکیب مناسب آنهاست که کتاب هرى پاتر را از یک داستان ساده به یک داستان زیبا و همهگیر تبدیل کرده است. این قلم توانائى «جى.کى.رولینگ» بوده است که چنین قدرتمند توانسته است این شش تم را به اندازههاى مختلف با هم ترکیب کرده و داستان مهیجى تهیه کند که باب سلیقه هر خوانندهاى باشد.
در کنار این شش تم، شخصیتپردازى بىنظیر «جى.کى.رولینگ» نیز جالب است. رولینگ سعى نکرده است شخصیتها عجیب و غریب درست کند. بلکه شخصیتهاى او، براى همه شخصیتهاى آشنائى هستند. بنابراین شما به خوبى مىتوانید آنها را در ذهن خود تصور کنید.
- خانواده دورسلى در واقع مردمى هستند که شما را باور نکردهاند!
- ویزلىها مردمى هستند که شما را باور کردهاند، هر چند قدرت زیادى ندارند.
- رون مىتوان بهترین دوست شما باشد، اگر مشکلاتش را درک کنید و با اخلاقش کنار بیاید.
- هرمیون دوست درسخوان شما است، که همیشه مورد تمسخرتان است مگر موقعى که کارش دارید!
- هاگرید عموى عجیبى است! با محبت و خشن
- دامبلدور استاد یا معلم بزرگ شما است که شما را باور کرده است.
- اسنیپ استاد یا معلمى است که شما را باور نکرده است.
- دراکو مالفوى رقیب شماست و به طور حتم تمام بدىها با اوست!
- آقاى مالفوى پدر قدرتمند رقیب شماست!
- فرد و جرج ویزلى دوستان شوخ و شنگ شما هستند! از بودن با آنها لذت مىبرید ولى با آنها هیچ چیز را نمىشود جدى گرفت!
- لى جردن گزارشگر تلویزیونى است که طرفدار تیم مورد علاقه شماست!
- پرسى ویزلى برادر بزرگتر، مبصر، ترم بالائى دانشگاه و یا کسى است که همیشه شما را امر و نهى مىکند!
- جینى دوست دوران کودکى است که چون هنوز به دوران رشد نرسیده است، با اکراه او را مىپذیرید ولى شاید چند سال بعد اینطور نباشد!
- گیلدروى لاکهارت آدم موفق و خودنمائى است که مىخواهید سر به تنش نباشد! هر چند همه به شما توصیه مىکنند او را الگو قرار دهید.
- لوسیوس فاج یک آدم سیاستمدار کامل!
- مک گونگال بدون شک نظام مدرسه شما!
همانطور که مىبینید تمام این افراد در زندگى شما حضور دارند بنابراین آنها را بیاد مىآورید و وقتى در کتاب با آنها سر و کله مىزنید، درکشان مىکنید و بعضاً از عاقبتشان خوشحال مىشوید.
خوب فکر مىکنم به اندازه کافى نوشتم. پس تا کتاب دیگرى،
شاد و کتابخوان باشید
نامکتاب: هرى پاتر و حفره اسرار
نویسنده: جى.کى.رولینگ
مترجم: ویدا اسلامیه
ناشر: کتابسراى تندیس
نوبتچاپ: اول تابستان ۱۳۷۹
شمارگان: ۲۰۰۰ نسخه
قیمت: ۱۹۰۰۰ ریال
تعداد صفحه: ۳۸۱
شابک: ۵-۰۴-۵۷۵۷-۹۶۴
__________
این مطلب نخستین برای وبلاگ کرم کتاب نوشته شده است.