هنوز هم مهم‌ترین خبر اقتصادی سال برجام و برداشته شدن تحریم‌ها می‌باشد. همه پیش بینی می‌کنند این موضوع در سال 95 تاثیرهای خود را بر جای خواهد گذاشت. اما آیا واقعاً چنین است؟ بهتر است قبل از هر کاری نگاهی به برجام و تاثیرات آن در سال آینده بیندازیم.
بیشتر کارشناسان برجام را پایانی بر تحریم‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری می‌بینند. اما حقیقت این است که با اجرایی شدن برجام تنها بخش کوچکی از تحریم‌های مرتبط با مصرف کنندگان خرد برداشته شد. از این پس می‌توانیم راحت‌تر در سایت شرکتهای بزرگ مثل گوگل و اپل کاربری با ملیت ایرانی ثبت کنیم. عملی که پیش از برجام دکانی برای برخی از افراد و صنفها شده بود که از افراد غیر متخصص هزینه‌های گزافی بگیرند. همچنین کاربران ایرانی بعد از برجام می‌توانند در صورت دسترسی به کارتهای اعتباری معتبر بین المللی از فروشگاهی اینترنتی سطح دنیا خرید کنند. موضوعی که به دلیل عدم دسترسی به پیش شرط کارتهای اعتباری هنوز هم برای اکثریت مطلق مردم، غیر قابل استفاده است. هر چند از گوشه و کنار شایعاتی مربوط به حضور شرکتهای معتبر نظیر MasterCard، JBC و CUP در ایران بگوش می‌رسد، اما بعید است چنین مهمی با توجه به نیاز به تغییر قوانین، اخذ مجوزات لازم و هزاران دردسر کوچک و بزرگ دیوانسالاری ایرن در سال 95 به سرانجام برسد.
در مجموع باید قبول کرد که برداشته شدن این تحریم‌ها بیشتر به کاربران ایرانی کمک می‌کند تا محصولات خارجی را خرید کنند و بیش از همه به نفع آمریکا و به ضرر افراد، شرکتها و کشورهای است که با واسطه‌گری در این میان منفعت می‌بردند.
نکته دیگری که نباید فراموش کرد این است که تحریم‌های مربوط به تکنولوژی‌های برتر یا اصطلاحاً های تک High Tech جزو تحریم‌های نیست که با برجام برداشته شوند. این تحریم‌ها قدیم‌تر از موضوع تکنولوژی هسته‌ای ما بوده و اجازه انتقال تکنولوژی‌های نوین و برتر را به کشور نمی‌دهد. پس در نهایت ما در سال 95 تنها می‌توانیم بعنوان یک مصرف کننده تکنولوژی‌های قدیمی وارد بازار جهانی شویم.
با این وجود نکته مثبت برداشته شدن تحریم‌ها برای تولیدکنندگان و خدمات دهندگان این صنعت در داخل کشور آن است که ایرانیها از این پس بسیار راحت‌تر می‌تواند نسبت به فروش محصولات نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و آنلاین خود در بازار جهانی اقدام کنند. البته اینکار نیاز به فراهم آوردن بسترهای است که چند ماهی طول می‌کشد، اما امید است در نیمه دوم سال 95 و همزمان با نمایشگاه‌های بین‌المللی Gitex در امارات و الکامپ در تهران حضور ایرانیها را در بازار جهانی IT پررنگ شود و بیش از آن امیدواریم این صنعت بتواند بعنوان یک صنعت ارزآور جای خود را باز بکند. بدون شک در این رابطه نیاز به حمایتهای دولتی بیشتر خواهد بود.
دولت، مجلس و IT95
هر چند دولت جناب آقای روحانی بارها اعلام کرده که به صنعت IT به چشم یک فرصت نو نگاه می‌کند اما از طرفی به دلیل تحریم‌ها و از طرفی به دلیل قوانین موجود و یا عدم قوانین نتوانسته در این رابطه گامهای موثری بردارد. حال نیاز است گامهای که در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی آغاز شد ادامه پیدا کند. گامهای که متوقف کردن آنها باعث موج ورشکستگی شرکتهای IT را در دولتهای آتی شد. با فرض اینکه با روی کار آمدن آقای روحانی مجددا بستر سازی برای شتاب دادن به صنعت IT کشور شروع شده است، اما نمی‌توان در سال 95 به این مورد امید چندانی داشت. سه ماه از سال را دولت با مجلسی طرف است که 70 درصد نمایندگان آن در دوره بعد نیستند و مسلماً دل به اهداف بلند مدت نخواهند بست. نه ماه دیگر از سال نیز مجلسی روی کار می‌آید که اکثر نماینده‌های آن، برای بار نخست است که به مجلس راه پیدا کرده اند و تازه باید کوچه پس کوچه‌های ساختمان بهارستان را یاد بگیرند و با آیین‌نامه‌های داخلی و قوانین موجود آشنا شوند. از طرفی از نیمه دوم سال، بحث انتخاب ریاست جمهوری در سال 96 پر رنگ می‌شود و سابقه قبلی نشان داده که تقریباً کلیه کارهای چشم‌اندازی و زیر بنائی تا انتخاب رئیس جمهور بعدی به کما فرو خواهد رفت.
اما فارغ از تمام این بحثها با توجه به افت شدید قیمت نفت، می‌دانیم که دولت قدرت هزینه کردن خود را از دست داده است. پس در سال 95 نباید به دولت و مجلس امیدی داشت و اگر کاری قرار است انجام شود بدون شک باید در بخش خصوصی انجام گردد.
دنیای تجارت و صنعت
در سال 95 شرکتهای تجاری و تولیدی ایران نیز همپای شرکتهای مشابه خارج از کشور و با کمی تاخیر، بیش از پیش به استفاده از محصولات IT روی خواهند آورد. که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌شود.
– خدمات ابری
حرف روز دنیای اینترنت رفتن به سمت خدمات ابری یا کلود (Cloud) است. به زبان ساده این به معنی آن است که شرکتها دیگر به دنبال خرید سرور، تجهیزات سخت‌افزاری و برنامه های نرم افزاری برای نگه‌داری از اطلاعات با ارزششان نمی‌روند، بلکه از یک شرکت ارائه دهنده خدمات ابری استفاده می‌کنند و خدمات را به قیمت ارزانتر از او می‌گیرند. البته این روش به دو شرط اساسی بر میگردد نخست اطمینان به شرکت ارائه دهنده و دوم ارتباط پایدار و مطمئن با سرورهای آن شرکت.
در ایران اکثر شرکتهای متوسط و بزرگ نه اطمینانی به شرکتهای تامین کننده خدمات ابری دارند و نه اطمینان به بستر مخابراتی و اینترنتی شرکت دارند و لذا از رفتن به سمت خدمات ابری گریزان هستند. اما از طرفی با توجه به گران بودن تجهیز سخت افزاری و نرم‌افزاری برای یک شرکت کوچک، روز به روز به تعداد شرکتهای کوچکی که به سمت این خدمات می‌روند بیشتر میگردد.
در چند سال اخیر تولید کنندگان داخلی روی خدمات ابری کار کردند، اما در عصر تحریم‌ها رمقی برای بوجود آمدن شرکتهای کوچک نبود. در حالی که پیشبینی می‌شود سال آینده، شرکتهای تازه تاسیس بسیاری پا به عرصه بگذارند و احتمالاً خیلی از آنها به سمت استفاده از خدمات ابری خواهند رفت و این خبر خوبی برای آنها است.
– فروش خدمات فنی
همانطور که گفته شد، پیشبینی‌ها از رشد اقتصاد و شرکتهای جدید حکایت می‌کند. این به معنی آن است که دنیای از کار برای شرکتهای فروشنده خدمات IT در سال 95 به وجود می‌آید. نرخ بیکاری در این رشته کمتر خواهد شد و همزمان با آن شرکتهای بسیاری در این حوزه تاسیس خواهند شد.
– نرم‌افزارهای سازمانی
هر چند هموز فروش برخی از نرم‌افزارهای سازمانی بعنوان محصولات استراتژیک به ایران ممنوع است. اما در سال جدید بسیاری از تولید کنندگان رده متوسط این محصولات به دنبال جای پای برای خود در بازار بکر ایران خواهند گشت که بیشتر به صورت فروش نمایندگی خواهد بود که این هم فرصتی خوب برای شرکتهای فناوری اطلاعات ایرانی است تا با اخذ نمایندگی به دانش روز این محصولات دست پیدا کنند و هم فرصتی برای دنیای صنعت و تجارت ماست که عقب افتادگی چند سال گذشته را پشت سر بگذارند. بدون شک اینکار نیازمند یک روند طولانی شناسائی شریک تجاری و سپس سرمایه گزاری به دنبال خواهد داشت و در خوشبینانه‌ترین حالت در اواخر سال 95 شاهد تبلیغات این شرکتها در ایران خواهیم بود.
– هوش تجاری و بیگ دیتا
روز به روز این کلمات بیشتر به گوش می‌رسد و این یعنی عصر تازه‌ای در راه است. در سال 95 ضمن رشد این موضوع در خارج از کشور، مسلما در داخل نیز این موضوع داغ خواهد شد و شاهد محصولات خارجی و داخلی در این رابطه خواهیم بود. حضور محصولات مبتنی بر هوش تجاری می‌تواند عرصه‌های جدید را جلوی پای مدیران دیگر صنایع ما هم بگذارد.
– مالیات، مالیات، مالیات برای پرنس جان
با کم شدن قیمت نفت، بدون شک دولت روی منبع درآمد دوم خود یعنی مالیات بیشتر از پیش تمرکز خواهد کرد. این در حالی است که در چند سال گذشته و در زمان رکود بازار با بالا بردن میزان مالیات ارزش افزوده شرکتهای IT روز به روز فشار بیشتری را تحمل کردند. خیلی از این شرکتها به سمت ورشکستگی و توقف کسب و کار رفتند. تنها کورسوی امیدواری، کسب و کارهای جوان و خانگی مبتنی بر فروشگاه‌های اینترنتی بود که آنها نیز این روزها با تهدید مالیات موجه هستند و احتمالا در سال 95 بسیاری از آنها تحت گازانبر ظهور غولهای بزرگ این عرصه و فشار مالیاتی دولت از پای خواهند افتاد.
بدون شک کسب مالیات برای دولت یک اقدام ضروری و در همه کشورها لازم است. اما نباید به گونه‌ای باشد که باعث از بین رفتن منابع کسب مالیات بشود که در این صورت ضرر مضاعف خواهد بود. جالب است بدانید که حتی در آمریکا بعنوان یکی از مالیات دهنده‌ترین کشورها، اخذ مالیات از کاربران اینترنتی و خریدهای آنلاین غیر قانونی اعلام شد. ما اما تنها می‌توانیم امیدوار باشیم که در سال 95 دولت و مجلس جدید در این رابطه تصمیمهای معقول‌تری اخذ کنند.
مصرف کنندگان ایرانی
مصرف کنندگان نیز بخش بزرگی از دنیای دیجیتال می‌باشند. سال 95 برای مصرف کنندگان خبرهای خوبی در راه است. مقدم بر همه برداشته شدن تحریم ها و امکان استفاده از خدمات رایگان و پولی شرکتهای بزرگ اینترنتی می‌باشد. از طرفی در دنیای تلفنهای همراه ورود برندهای معتبر به کشور، فروش و خدمات پس از فروش را آسان‌تر خواهد کرد. در حال حاضر شایعاتی از حضور فروشگاه‌های رسمی اپل در ایران به گوش می‌رسد و از طرفی خبر سفر ریاست جمهوری کره‌جنوب در ابتدای سال آینده نشان می‌دهد که غولهای بزرگی مثل سامسونگ و LG در راه هستند تا بازاری که از قبل در ایران داشتند را دوباره تسخیر کنند.
اپراتورهای مخابراتی و اینترنتی با برداشته شدن تحریم‌ها می‌توانند به سرعت اقدام به تجهیز سرورها و بسترهای مخابراتی خود بکنند و انشالله در سال جدید گستره مکانی و حجمی در دسترس بودن اینترنت بسیار بیشتر می‌شود و به سمت استانداردهای جهانی پیش خواهد رفت. اما از طرفی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قول داده که ضمن بالا بردن پهنای باند اینترنت، طرح کاهش قیمت آن را به کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات ببرد. با توجه به این که این وزارت خانه بعد از سالها توانستند کاری کند که حتی در روز انتخابات و بعد از آن نیز اینترنت برقرار باشد پس می‌توان باور کرد که اینترنت ارزانتر و بهتری در راه است.
اما خبر مهم دیگری آن که زمان ثبت دامنه های فارسی رسیده به زودی فرا خواهد رسید. پرسه این کار از سالها پیش شروع شده بود، اما با توجه به شرایط تحریم متوقف ماند و حالا دوباره به راه افتاده است. ثبت دامنه‌های فارسی به آن معنی است که دیگر لازم نیست در مرورگر خود اسم سایت مورد نظر خود را به انگلیسی تایپ کنید مانند www.tejaratbartar.comبلکه می‌توانید از اسم فارسی مانند تجارت.برتر.ایران استفاده کنید. این موضوع برای کاربران محتوای فارسی و بخصوص کاربرانی که سواد انگلیسی ندارند، می‌تواند بسیار خوشایند باشد.
در سالهای گذشته با توجه به تحریم، امکان استفاده مستقیم از سایتهای شرکتهای تامین کننده امنیتی مثل فروشندگان ضد بدافزارها و ضد ویروسها در ایران نبود. هر چند نمایندگی های چندگانه این شرکتها به لطایف الحیل این کار را انجام می‌دادند. اما امید است در سال 95 این شرکتها حضور پر قدرتی در بازار ایران داشته باشند. این خبر هر چند برای مصرف کنندگان خبر خوشی است، اما برای آن چند شرکت تولید کننده محصولات امنیتی داخلی می‌تواند یک فاجعه باشد. اینجاست که باید دست حمایت گر دولت به یاری آنها برود و امکان رقابت سالمی برای آنها فراهم بیاورد تا ضمن رشد این شرکتها، دیگر نگرانی از قطع رابطه مجدد نداشته باشیم.
پیشبینی‌ها آن است که سال 95 ما شاهد حضور قوی‌تر ابزارهای واقعیت مجازی به صورت تجاری با قیمت ارزانتر خواهیم بود. این یعنی یک موج دیگر از خرید محصولات دیجیتالی. بدون شک، اولین هدف حضور در بازار پر رونق بازی‌های کامپیوتری است و بعد از آن می‌توان به آموزش و تجارت و تاثیر ابزارهای واقعیت مجازی در آنها اشاره کرد.
خرید اینترنتی روز به روز در حال فراگیرتر شدن است و مسلما در سال آینده آمارهای خود را خواهد شکست. ظهور غولهای داخلی و احتمال حضور ابرشرکتهای خارجی می‌تواند این موضوع را هیجان انگیزتر بکند. سال 95 در این مورد می‌تواند تعیین کننده باشد. آیا شرکتهای خارجی با غولهای ایرانی وارد مذاکره می‌شوند یا اینکه به جنگ هم می‌روند. هر کدام از این موضوعها می‌تواند گزینه‌های جدیدتری مثل تنوع محصولات و یا قیمت کمتر را برای مصرف کننده ایرانی پیش بیاورد. هر چند اگر چنین اتفاقی هم بیفتد باید در ماه‌های پایانی سال 95 منتظر آن بود.
سخن پایانی
در مجموع اکثر پیشبینی‌ها در مورد وقایع سال 95 در حوزه فناوری اطلاعات مثبت و خوشبینانه است. اما مهم‌ترین مسئله این است که امیدواریم با باز شدن راه بازارهای فنی و تجاری خارجی، ما از قافله انقلاب دیجیتالی بیش از این عقب نمانیم و برای روزی که نفتی برای فروش نداریم صنعت IT بعنوان یکی از صنعتهای رقابتی ما حرفی برای گفتن داشته باشد. پیشاپیش برای همه وطنهای عزیز سال خوب و خوش و پر از فناوری آرزو می‌کنم.