بیست و هشت اردیبهشت ماه، روز بزرگداشت فیلسوف، ستاره‌شناس، ریاضی‌دان و رباعی سرای بزرگ پارسی حکیم عمر خیام گرامی باد. خیام یکی از معدود شاعران ایرانی است که با توجه به ترجمه شعرهایش توسط فیتزجرالد شاعر معروف انگلیسی، در سراسر دنیا شناخته شده است. همچنین فعالیت او در زمینه ریاضیت نیز او را همپای دانشمندان بزرگ این رشته قرار داده است. از روی زندگی او تا بحال دو فیلم آمریکایی ساخته شده است و به پاس فعالیتهای علمی او نام یک سیارک و همچنین یکی از گودالهای ماه به نام اونامگذاری شده است. اما جالب است بدانید که دو برند معروف شراب در فرانسه و مصر نیز به نام ثبت شده است.
جورج سارتن با نام بردن از خیام به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ریاضی‌دانان قرون وسطی چنین می‌نویسد:
خیام اول کسی است که به تحقیق منظم علمی در معادلات درجات اول و دوم و سوم پرداخته، و طبقه‌بندی تحسین‌آوری از این معادلات آورده‌است، و در حل تمام صور معادلات درجه سوم منظماً تحقیق کرده، و به حل (در اغلب موارد ناقص) هندسی آن‌ها توفیق یافته، و رسالهٔ وی در علم جبر، که مشتمل بر این تحقیقات است، معرف یک فکر منظم علمی است؛ و این رساله یکی از برجسته‌ترین آثار قرون‌وسطایی و احتمالاً برجسته‌ترین آن‌ها در این علم است.
کارهای خیام در ستاره‌شناسی و تدوین تقویم باعث شده که ایرانی ها برای قرنهای متمادی یکی از بهترین و دقیق‌ترین تقویمها را داشته باشند.
چهار ضلعی خیام-ساکری، مثلث خیام-پاسکال و دو جمله‌ای خیام-نیوتن نشان میدهد که این دانشمند ایرانی چطور از بسیاری از دانشمندان معروف غربی پیش‌تاز تر بوده است.
هر چند کارهای علمی او بسیار بیشتر و تاثیرگذارتر از رباعیاتش بوده است، اما امروزه او را بیشتر بعنوان یک رباعی سرا می‌شناسند.
دهقان قضا بسی چو ما کشت و درود
غم خوردن بیهود نمی‌دارد سود
پر کن قدح می به کفم در نه زود
تا باز خورم که بودنی‌ها همه بود
ده سال پیش نیز در مورد خیام در این پستی با عنوان «زادروز عمر خیام نیشابوری – نگاهی به افکار و کارهای او» مطلب نوشته بودم و سایت انگلیسی اش را نیز معرفی کرده بودم.
پ.ن: تصویر برداشته شده از اینستاگرام نویسنده
شنیدم کل رباعیهای خیام بیست و شش تا بیشتر نیست و بقیشو بهش چسبوندن! حتما خیام به لحاظ علمی که داشته خیلی ارزشمندتره برای ایران و جهان. خدایش بیامرزد. با حسن صباح و خواجه نظام الملک هم همدوره بوده و اینم خودش خیلی جالبه و میتونه دستمایه داستانها هم بشه.